کودکان درباره اینترنت چه فکری میکنند؟
نویسنده: جنیفر ریچلر
یکروز عصر پسر ۵ سالهام مثل اکثر اوقات دیگر برای شام از من پیتزا خواست. من مطمئن نبودم که در فریزر پیتزا داریم یا نه و او ناگهان گفت: بیا از اینترنت بپرسیم. چندروز بعد پیشنهاد داد که در گوگل سرچ کنیم تا ببینیم پدرش چه ساعتی به خانه میآید.
با گسترش منبع اطلاعاتی آنلاین در زندگی کودکانمان عجیب نیست که گاهی آنها چنین پیشنهاداتی میدهند. حتی ممکن است برایمان با مزه و جذاب باشد. اما این سوال ایجاد میشود که: کودکان و به خصوص آنهایی که تازه شروع به درک دنیای اطرافشان کردهاند درباه اینترنت چه فکری میکنند؟ فکر میکنند کاربرد اینترنت چیست؟ اطلاعاتش از کجا میآید؟ این اطلاعات چقدر قابل اعتماد هستند؟ و این دیدگاه چقدر در طول زمان عوض میشود؟
ما به عنوان والدین باید درباره جواب این سوالات دقت کنیم. جودیث دانوویچ روانشناس تکاملی در دانشگاه لویس ویل میگوید جواب به این سوالات تفکر آنها را برای همه عمر شکل میدهد.
دکتر دانوویچ معتقد است فهمیدن اینترنت برای کودکان کار سادهای نیست. “اینترنت این ویژگی را دارد که به شکل واضحی انسان نیست اما در بسیاری از موارد مانند انسان عمل میکند- اطلاعات را انتخاب میکند و با آنها در تعامل است. خب کودک از این چه میفهمد؟”
محققان تلاش کردند برای این سوال پاسخی بیابند. تا به حال بیشتر پژوهشها حول کودکانی بوده که در سن مدرسه هستند و مثلا پیشنهاد کردهاند که کودکان پنج ساله دانش درک ابتدایی از کامپیوتر را دارند و برای مثال میدانند که کامپیوتر مغز و احساس ندارد.
بیشتر کودکان در این سن مدرسه قضاوت میکردند که کامپیوتر برای به دست آوردن اطلاعات خوب است اما نمیتواند قضاوتگر باشد. در مقابل این کودکان توانایی خاصی برای ارزیابی اطلاعاتی که از اینترنت به دست میآورند ندارند. نتیجه یک پژوهش نشان میدهد که بیشتر کودکان کلاس پنجمی و ششمی معتقد بودند همه اطلاعاتی که از اینترنت به دست میآورند درست هستند.
خب کودکان کوچکتر چهطور؟ این پژوهشی است که دکتر دانوویچ در حال انجامش است. او در این پژوهش از کودکان پیشدبستانی خواست تا ویدیویی را ببینند که در آن دو فرد بالغ و بزرگسال از دو کامپیوتر استفاده میکنند تا جواب سوالاتی مانند رنگ علف چیست؟ را بگیرند. کامپیوتر اول همیشه جواب درست میدهد و کامپیوتر دوم جواب غلط. سپس از کودکان پرسیدند که ترجیح میدهند از کدام کامپیوتر برای جستوجو استفاده کنند؟ در بین کودکان چهار ساله اکثرا کامپیوتر اول را انتخاب کردند که پاسخ درست میداد. این نشان میدهد که استراتژی کودکان در دنیای آنلاین این گونه است: به چیزی اعتماد کن که قبلا جواب درست داده است. این نتیجه مشابه نتیجه پژوهشهای گذشته درباره رابطه بچهها با مردم است.
پس شاید باید بگوییم که بچهها در قضاوت دنیای آنلاین همانقدر مهارت دارند که در قضاوت سایر آدم‌ها. بهخصوص وقتی درباره صحت اطلاعات قبلی چیزی بدانند. اما در زندگی واقعی چهطور؟ در زندگی واقعی بچهها فرصت دانستن اطلاعات اولیه صحیح را ندارند. دکتر دانوویچ میگوید کودکان با تجربه مشاهده دیگر افراد در هنگام کار کردن با اینترنت فهم اولیه را از دنیای آنلاین به دست میآورند بنابراین لزوما اطلاعات اولیه درستی ندارند. او معتقد است همه کودکان از یک سن و سال به بعد متوجه میشوند که اطلاعات آنلاین از منابع انسانی میآید و در نتیجه احتمالا اعتمادشان به آن کمتر میشود ولی سن دقیق این اتفاق هنوز معلوم نیست.
وقتی از چند کودک پیش دبستانی پرسیدم که اطلاعات آنلاین از کجا میآید همگی با نگاهی خالی به من خیره شدند. سرانجام یک کودک پنج ساله گفت: از کارخانه! وقتی از خواهرزاده هشت سالهام پرسیدم آیا اینترنت میتواند چیزی را اشتباه بگوید؟ گفت: بله گاهی ولی این اشتباه اینترنت نیست و اشتباه آدم‌ها است.
در واقع پژوهشها نیز این مشاهده را تایید میکنند که برداشت کودکان درباره اینترنت و اطلاعات آنلاین بین سن پنج تا هشت سالگی به شدت تغییر میکند اما هنوز نقطهای دقیقتر برای این تغییر تعیین نشده است.
دکتر دانوویچ به همراه همکارانش دکتر نیک نولز و پتریک شفتو اینروزها بر روی این سوال کار میکنند که وقتی کودکان اطلاعات متناقض از اینترنت و منابع انسانی بگیرند به کدام یک بیشتر اعتماد دارند؟ کاربرد این سوال در دنیای واقعی کودکان اینگونه است که اگر کودکان بفهمند که گوگل چیزهایی را میداند که پدر و مادرشان نمیدانند وقتی اطلاعاتی متناقض از والدین و اینترنت کسب کند کدام یک را ترجیح میدهند؟ پدر و مادر یا گوگل؟
خب این انتخاب میتواند چیز خوشایندی نباشد. ما دوست داریم جواب سوالات و کنجکاویهای عجیب کودکانمان را از گوگل در بیاوریم و به آنها بگوییم اما نمیخواهیم برای حل مسائل مهم زندگی لزوما دنبال گوگل بروند. چون اطلاعات اینترنتی میتواند ناکامل، نادرست یا گمراه کننده باشد.
زندگی کودکانمان در عصر جدید از روز اول به دنیا آمدن در معرض اینترنت و دنیای آنلاین است بنابراین برای همه ما واجب است که بدانیم آنها از اینترنت چه میفهمند و میدانند و از آن مهمتر چه نمیدانند و درک نمیکنند تا بتوانیم وظایف پدری و مادری خودمان را به خوبی انجام دهیم.