شگردهایی برای کاهش خشونت در مدارس
اینکه خشونت تاثیرات منفی عاطفی، ذهنی و جسمی بر سلامت کودک دارد امر اثبات‌شده‌ای است و متاسفانه شمار بسیار زیادی از کودکان قربانی انواع مختلف آن اعم از خشونت‌های فیزیکی، عاطفی یا روانی‌اند. در مدارس کودکان گاهی تنها برای معروف شدن، سرسخت و خشن به‌نظر رسیدن، اثبات و حفظ برتری خود و یا از روی حسادت دست به خشونت می‌زنند.
خشونت فیزیکی: وقتی دانش‌آموزی که عامل خشونت است کودک دیگر (قربانی) را کتک یا لگد می‌زند یا او را هل می‌دهد، خشونت فیزیکی اتفاق افتاده است. حتی برداشتن چیزی از اموال دیگری هم نوعی خشونت فیزیکی تلقی می‌شود.
خشونت عاطفی: وقتی عامل خشونت با سخنانش و به‌طور شفاهی فرد قربانی را آزار می‌دهد، خشونت از نوع عاطفی است که مواردی از جمله سربه‌سر گذاشتن، تهدید کردن، مسخره کردن یا اسم گذاشتن روی کودک دیگر را دربرمی‌گیرد.
خشونت روانی: مثال‌هایی از خشونت روانی در مدرسه ایزوله کردن، نادیده گرفتن یا طرد کردن کودک قربانی است.
علاوه بر اینها، در عصر اینترنت و استفاده از تلفن‌های همراه نوع دیگری از خشونت تحت عنوان خشونت سایبری نمود یافته که به‌معنای ارسال متن‌ها و ایمیل‌های خاص و تصاویر ناشایست است.
خشونت ممکن است تاثیرات منفی وحشتناکی بر قربانی به‌جای گذارد. مطالعات نشان داده است که اغلب قربانیان خشونت از افسردگی رنج می‌برند. کودکان قربانی خشونت در بیشتر مواقع انزواطلب‌اند و بسیاری از آنها به‌علت احتمال آزار و اذیت دوباره از رفتن به مدرسه وحشت دارند. مطالعات همچنین نشان داده که کودکان قربانی خشونت اغلب نشانه‌هایی از تمایل به خودکشی بروز می‌دهند. به‌دلیل وجود چنین تاثیرات منفی و نگران‌کننده‌ای، تنها در ایالات متحده ۸۰۰ شماره تلفن برای مقابله و متوقف کردن خشونت معرفی شده است. در ایران نیز شماره تلفن ۱۲۳ اورژانس اجتماعی برای پیگیری مواردی شامل کودک‌آزاری، خشونت خانگی و موارد مشابه اجتماعی معرفی شده است.
آنچه اهمیت دارد این است که بدانیم خشونت در هر جایی و برای هر کودکی ممکن است اتفاق بیفتد؛ بنابراین باید بتوانیم برای کاهش خشونت در مدارس نیز اقدام کنیم.
توجه، تعهد و حمایت مدیران مدرسه
از آنجا که والدین در مدرسه هیچ کنترلی بر کودکان و رفتار آنها ندارند، کلید جلوگیری و توقف خشونت تعهد مدیران مدرسه است. بر اساس تحقیقات متعددی که در این زمینه انجام شده، هر جا مدیران نقشی فعال و مسوولانه در جلوگیری از خشونت بر عهده گرفته‌اند، سطح خشونت‌ها در مدرسه بسیار کاهش یافته است. شاید حضور افسر پلیس با معلومات و آگاه از تاثیرات منفی خشونت بر کودکان در راستای جلب نظر و توجه مدیران مدرسه به این امر ایده خوب و مفیدی باشد.
راهکاری همه‌جانبه
واضح است که به‌کارگیری روش‌های جامع بسیار کاراتر از روش‌هایی است که در آنها فقط یکی از جنبه‌های خشونت در نظر گرفته می‌شود. مثلا شایعه‌سازی، طرد اجتماعی یا ایزوله کردن کودکان انواعی از خشونت‌های پنهان‌اند و به‌اندازه خشونت‌های مستقیمی مثل کتک زدن، هل دادن یا لگد زدن مشهود نیستند. باید توجه کنیم که همه انواع خشونت‌ها تاثیرات مخرب ذکرشده را بر کودک دارند و باید برای توقف آنها در مدرسه راهکارهای جامع پیش‌بینی شود.
دستورالعمل رفتاری در مواجهه با خشونت
مدارس باید برای معلمان و سایر شاهدان دستورالعملی تهیه کنند تا بدانند در صورت بروز خشونت چه کارهایی انجام دهند و چگونه رفتار کنند. در بسیاری موارد این ناآگاهی درباره نحوه برخورد است که موجب تداوم و تشدید خشونت می‌شود. در صورتی که شاهدان دستورالعملی برای نحوه برخورد با خشونت، عامل خشونت و قربانی آن داشته باشند و بدانند در صورتی که در موقعیت مشاهده خشونت واقعی قرار گرفتند چگونه رفتار کنند، احتمال بروز مجدد آن کاهش چشمگیری می‌یابد.
توجه کنیم که خشونت برای همه بسیار مخرب است و ممکن است برای هر کودکی اتفاق بیفتد. به همین دلیل خوب است که کمپین‌های مقابله با خشونت را گسترش دهیم.
……………………………….
مینا خراسانی