هایپر کایفوزیس یا گوژپشتی – بخش اول

اگر پشت میز کامپیوتر نشسته‌اید یا گوشی و تبلت در دست دارید، وضعیت خودتان را بررسی کنید. سپس به تصاویر زیر نگاه کنید:

قرارگیری طولانی‌مدت در وضعیت‌های نادرستی که در بالا ذکر شد، باعث بروز «هایپرکایفوزیس» یا گوژپشتی می‌شود.

قوس‌های طبیعی ستون فقرات عبارت‌اند از تقعر در ناحیه گردنی، تحدب در ستون فقرات ناحیه سینه‌ای (thoracic) و تقعر در ناحیه کمری. هر گاه این انحناها از حالت طبیعی خارج شوند و کاهش یا افزایش یابند، راستای بدن دچار اختلال می‌شود. کیفوز، یا دقیق‌تر بگوییم هایپرکایفوزیس (hyper kyphosis)، یکی از اختلالات بسیار شایع ستون فقرات ناحیه سینه‌ای (thoracic) است که در آن تحدب این ناحیه از ستون فقرات از حالت طبیعی بیشتر می‌شود.

حالا به این تصاویر نگاه کنید:

در این تصاویر، فرد دچار هایپر کایفوزیس است. به ناحیه پشتی فوقانی قوزکرده، سر جلوآمده، و شانه‌های افتاده و گردشده توجه کنید.

فردی که دچار هایپر کایفوزیس است، علاوه بر ظاهر نامناسب، اغلب از درد ناحیه پشت شکایت می‌کند. همچنین این اختلال بر تنفس و ظرفیت ریه‌ها تاثیر می‌گذارد و موجب بدشکلی دایمی قفسه سینه می‌شود.

کودکی و نوجوانی دوره ثبت عادت‌هاست و حفظ وضعیت مناسب ستون فقرات یکی از بهترین عادت‌هایی‌ است که می‌توانیم از ابتدا به فرزندانمان آموزش دهیم. قرار گرفتن در وضعیت نامناسب عادت بسیار بدی است که متاسفانه میان خیلی‌ها، مخصوصا کودکان و نوجوانان، رایج است. قرارگیری طولانی‌مدت در این وضعیت‌ها باعث تغییر راستای طبیعی ستون فقرات می‌شود؛ پس همیشه به نحوه نشستن، راه رفتن، درس خواندن، نوشتن تکالیف مدرسه، بازی کردن با کامپیوتر، استفاده از تلفن همراه و تبلت، استفاده از کیف و بسیاری دیگر از عادات کودک و نوجوانتان توجه کنید.

هم‌اکنون با یک بررسی ساده می‌توانید متوجه وجود یا نبود این اختلال در فرزندتان شوید. به تصاویر زیر دقت کنید:

تمام این کودکان امتداد نامناسبی در ستون فقرات دارند. فرد مبتلا به این اختلال سر جلوآمده (به‌ظاهر خسته) پشت قوزکرده و شانه‌های افتاده و به جلو گردشده دارد.

اگر راستای نامناسب ستون فقرات فقط از نظر ظاهری مشکل‌ساز بود، نگرانی در رابطه با آن فقط به ظاهر فرد محدود می‌شد. اما چنانچه این وضعیت دایمی باشد، باعث ناراحتی، درد و ناتوانی می‌شود. دامنه این اختلالات به شدت و دوام انحراف بستگی دارد.

توصیه‌های لازم از کودکی در جهت درست نشستن، درست راه رفتن، درست قرار گرفتن پشت میز و… از بروز این اختلال در بزرگسالی جلوگیری می‌کند. اما در صورتی که هم‌اکنون این اختلال در شما یا اطرافیانتان وجود دارد و عادت‌های غلط باعث ایجادش شده باشد (یعنی بیماری‌هایی همچون شوئرمن و استئوپروز در ایجادش دخالتی نداشته باشد) می‌توان به کمک فیزیوتراپی با استفاده از تمرین‌درمانی در جهت برطرف نمودن عارضه قدم برداشت. در صورتی که سن رشد استخوانی به پایان نرسیده باشد (افراد نابالغ) یا در مواردی که زاویه قوس کایفوز ۴۵ تا ۷۵ درجه باشد، می‌توان از ارتزهای اصلاح‌کننده نیز استفاده کرد. در موارد پیشرفت انحنای بالاتر از ۷۵ درجه یا انحنای بیشتر از ۵۰ درجه‌ای که با کمک ارتز اصلاح‌کننده همچنان پیشرفت مشاهده شد، جراحی پیشنهاد می‌شود.

اگر علت هایپرکایفوزیس بیماری باشد (مانند استئوپروز و شوئرمن)، تمرین‌درمانی قادر نیست اختلال را اصلاح کند، اما می‌تواند افزایش بیشتر کایفوز را به تاخیر بیندازد یا از تشدیدش جلوگیری کند. برای اینکه مشخص شود نوجوان شما به شوئرمن مبتلاست یا نه، این آزمون بالینی را انجام دهید. از او بخواهید دمر بخوابد، سپس شانه‌ها و گردنش را بالا بیاورد. اگر قوز پشت همچنان باقی ماند، احتمالا دچار شوئرمن است.

در یادداشت‌های بعدی به ذکر تمریناتی در جهت اصلاح این اختلال و نیز تعریف بیماری شوئرمن می‌پردازیم.

****

سحر بزم‌آرا،فیزیوتراپیست