آشنا کردن کودکان با انواع مغالطه / قسمت چهارم
مغالطه توسل به اکثریت/ مقبولیت (همه میگن!)
سحر سلطانی//
«معلمهامون میگن که تیم ورزشی ما کار گروهی بلد نیست.»
«همه دوستام میگن لباسهام خیلی زشتند.»
«اکثر همکلاسیهام میگن من قدکوتاه و ضعیفم.»
«همه بچهها میگن آمپول درد داره، من نمیخوام بزنم.»
«بیشتر مردم شکلات و نوشابه میخورن و دوست دارند پس ضرری نداره.»
—
یکی از مغالطههای خطرناک و متاسفانه رایج که میتواند منجر به تعطیلی تفکر انتقادی و قوای تحلیلی کودکان شود مغالطه توسل به اکثریت یا «همه میگن» است، اینکه گفتار یا نظر مثبت اکثریت یک جمع تنها دلیل پذیرش یک ادعا باشد نه درستی و سازگاری درونی اجزای آن ادعا. تکنیکهایی که والدین و مربیان برای آموزش عدم استفاده از این مغالطه باید به کار گیرند همچون شمشیر با دو لبه تیز است که هر آن میتواند به فاهمه کودکان و اخلاق آسیب بزند. از یکسو باید احترام به نظر جمعی و اعتماد به عقل عرفی را در کودکان درونی کنیم از سویی باید به آنها آموزش بدهیم که هر ادعایی حتی اگر از سوی میلیاردها نفر مورد پذیرش باشد باید منطقی بوده و راستآزمایی شود؛ کاری سخت اما ممکن.
- قصههایی که برای کودکان انتخاب میکنید روایت خرافههای قدیمی و مورد پذیرش مردم کهن را بازگو کند. اینکه در روزگاران قدیم بسیاری از مردم معتقد بودند گربههای سیاه شوم بوده و با خود بدبختی میآورند یا عدد سیزده نحس است و هیچ خانهای نباید پلاک ۱۳ باشد یا همه مردم فکر میکردند زمین صاف است و خورشید دور زمین میچرخد اما گالیله برخلاف نظر همه گفت زمین کروی است و به دور خورشید میگردد، شاید نظر او باعث عصبانیت خیلی از مردم شد اما بعدها ثابت شد که نظر او درست بوده است. قصهها را به شکل پایان باز طرح کنید و به جای نتیجهگیری با کودک درباره این اعتقادات رایج گفتوگو کنید.
- «همه میگن» را از جملهات حذف کن حالا بگو به نظر من… درست است چون… (الگوی گفتاری کودک را با حوصله اصلاح کنید.)
- از او بپرسید: آیا میشود نظر «همه مردم» را پرسید و یک آمار دقیق داشت درباره اینکه دقیقا چند نفر از این همه آدم روی زمین چنین ادعایی را قبول دارند بهدست آورد؟ سادهتر نیست دلایل خودمان را توضیح بدهیم به جای اینکه دنبال نظر مثبت بقیه بگردیم برای تایید ایدهمان؟
- مثالهای نقض همیشه راهگشا و عینی هستند، اگر همه همکلاسیهایت بگویند ۲+۲ میشود ۱۰ تو هم همین را میگویی؟ اگر همه مردم شهر بگویند خورشید در آسمان گم شده، تو هم همین را میگویی؟
- روشهای جستوجوی منابع موثق و راستآزمایی اخبار را به او آموزش دهید و از او بخواهید که همواره به این امر بیندیشد که در «همه میگن» های مردم دقت کند و به دنبال نکتهای باشد که میتواند دیده نشود و یا تعمدا پنهان شده باشد. اکثر مردم معتقدند مطالعه خوب است خب چرا خیلی از مردم کتاب نمیخوانند؟ اکثر مردم معتقدند سیگار ضرر دارد اما خیلیها سیگار میکشند. آیا باور به حرف اکثر مردم میتواند آنقدر درست باشد که باعث عمل به آن حرف شود؟
- به کودکانمان یاد بدهیم گوش تیزی برای شنیدن نظر اقلیتها داشته باشند. گاهی اوقات نظر یک نفر در بین صدها نفر میتواند راه حل کاربردیتر و کم هزینهتری باشد. انیمیشنها و داستانهایی را برای آموزش به او انتخاب کنیم و از محیط کار و خارج از منزل مثال‌ها و مصداق‌هایی برایش تعریف کنیم که در برگیرنده مثال‌هایی از اعمال نظر یک نفر در برابر مخالفت جمع باشد. شجاعت طرح ایده منطقی را تحسین کنیم.
- دلیل خواستن از کودکان برای رد مغالطه «همه میگن» را با لحنی آمرانه و بازجویانه همراه نکنیم. گفتوگو از موضع برابر بهترین راه برای فهم ضعف استدلال در کودکان و نوجوانان است.