خطر بروز دیابت در کمین کودکان
سیمین نظری//
روز ۱۴ نوامبر، مطابق با ۲۳ آبان، سالگرد تولد دکتر فردریک بانتینک و روز جهانی دیابت است. او با همکاری دکتر چارلز بست موفق شد انسولین را کشف کند. موضوع و محوریت مطالب در این روز جهانی «دیابت» است و نماد آن دایرهای آبی است. در همه فرهنگها دایره نمادی از زندگی و سلامت و رنگ آبی نشانه آسمان است که برای همه ملتها نیز یکسان است؛ بهعبارتی دایره آبی نمادی از اتحاد در پاسخ به همهگیری دیابت است.
دیابت چیست؟ اشکال در سیستم سوخترسانی بدن که بهعلت کمبود انسولین به وجود میآید. انسولین هورمونی است که غده پانکراس، تولیدکننده آنزیمهای گوارشی، آن را میسازد و برای جذب انرژی مواد غذایی ضروری است.
انواع دیابت
۱- دیابت وابسته به انسولین یا دیابت نوع یک: ۵ تا ۱۰ درصد کل مبتلایان را تشکیل میدهد. این نوع دیابت در افراد زیر ۳۰ سال خصوصا کودکان و نوجوانان دیده میشود و به نام دیابت جوانان نیز خوانده میشود.
۲- دیابت غیروابسته به انسولین یا دیابت نوع دو
۳- دیابت بارداری
در این نوشته، دیابت نوع یک یا دیابت جوانان بررسی میشود.
در دیابت جوانان بدن بیمار یا مقدار کمی انسولین تولید میکند یا اصلا انسولین تولید نمیکند. معمولا این نوع دیابت قبل از سی سالگی بروز میکند و اوج وقوع آن در ۱۴ سالگی است. هرچند دلیل اصلی ابتلا به دیابت تیپ یک نامعلوم است، در اکثر افراد مبتلا سیستم ایمنی بدن، که بهطور معمول با باکتریها و ویروسهای خطرناک مبارزه میکند، بهاشتباه شروع میکند به نابود کردن سلولهای سازنده انسولین درون پانکراس. ژنتیک و برخی ویروسهای خاص ممکن است عامل این واکنش غیرعادی سیستم ایمنی باشند. سابقه خانوادگی و منطقه جغرافیایی نیز از عوامل موثر در ابتلا به بیماریاند. شروع دیابت نوع یک پرسروصدا و همراه است با عطش فراوان، پرادراری، پرنوشی، پرخوری و لاغری سریع. مشکلات پوستی مثل خشکی پوست و عفونتهای قارچی و ویروسی نیز به همراه علایم دیده میشوند.
دیابت بیماری شایع، پرعارضه و مزمنی است که علاجپذیر نیست، ولی میتوان آن را کنترل و مهار کرد. کنترل دیابت هنر است و هم پزشک و هم بیمار باید از چنین هنری برخوردار باشند. درمان دیابت نوع یک منحصرا انسولین است که پزشک براساس میزان قند خون بیمار تجویزش میکند.
خطرات این بیماری، که در صورت عدم کنترل قند خون رخ میدهند، عبارتاند از: ۱- از دست دادن هشیاری ۲- بیحسی و سوزنسوزن شدن پا ۳- کتواسیدوز: زمانی که سلولها نمیتوانند برای تامین انرژی قند بسوزانند، شروع به سوزاندن چربی میکنند و این کار باعث ایجاد کتون در خون میشود. کتونها اسیدهایی هستند که میتوانند بدن را مسموم کنند. میزان بالای اسید در بدن و سایر اختلالات، که در نتیجه تغییر سطح PH خون ایجاد میشوند، ممکن است فرد را دچار اغما کنند. در این شرایط باید فرد را سریعا به بیمارستان رساند.
عوارض ابتلا به دیابت نوع یک: دیابت تیپ یک ممکن است اعضای اصلی بدن از جمله قلب، رگهای خونی، سیستم عصبی، چشمها و کلیهها را تحت تاثیر قرار دهد. همچنین بهدنبال آسیب به عروق انتهایی و آسیب به اعصاب محیطی باعث ایجاد زخم پای دیابتی میشود که در صورت درمان نشدن ممکن است به قطع عضو آسیبدیده منجر شود.
بررسیها نشان میدهد استفاده روزانه از مقادیر کافی ویتامین ای (۱۰۰ واحد) و ویتامین سی (۲۰۰-۶۰۰ میلیگرم) بهصورت مکمل کنترل قند را از طریق بهبود عملکرد انسولین ارتقا میدهد. ویتامین دی نیز خطر بروز دیابت نوع یک را کاهش میدهد.
توصیههای تغذیهای و رژیم غذایی
براساس مصرف غذایی معمول بیمار و انسولیندرمانی مبتنی بر الگوی متداول تغذیه و فعالیت بدنی باید برنامه غذایی تنظیم شود.
افرادی که تحت انسولیندرمانی هستند باید رژیمی مبتنی بر میزان مصرف انسولین و مقدار غذای مصرفی خود تهیه کنند.
انسولین قبل از غذا باید متناسب با میزان کربوهیدرات غذا تنظیم شود.
وعدههای اصلی غذایی و میانوعدهها را طبق اولویتهای بیمار برنامهریزی کنید.
دریافت کلی ۲۰ تا ۸۰ درصد پروتیین، ۵۰ تا ۶۰ درصد کربوهیدرات پیچیده و ۳۰ تا ۴۰ درصد چربی تامین شود.
دریافت فیبر را از منابع حبوبات، سبزیها، میوهها و غلات کامل مانند جو دو سر افزایش دهید.
غلات کامل منابع غنی ویتامین ای، فیبر و منیزیوم هستند که همگی بر متابولیسم انسولین اثر می‌گذارند.