نامهربانی با کودکان اوتیستیک در «سرای مهربانی»
سازمان بهزیستی می‌گوید کتک زدن کودکان مبتلا به اوتیسم در آسایشگاهی در رشت، موضوع تازه‌ای نیست و کارکنان خاطی اخراج شده‌اند. والدین بچه‌ها می‌پرسند مسئولیت بهزیستی در این مراکز چیست.
دست به دست شدن فیلمی کوتاه از تنبیه فیزیکی کودکان اوتیستیک در شبکه‌های اجتماعی، واکنش مسئولان سازمان بهزیستی را در پی داشت. این فیلم ۳۹ ثانیه‌ای دست‌کم سه مورد آزار بدنی کودکان از سوی مربیان را نشان می‌دهد. فیلم که در تلویزیون مداربسته مرکزی در رشت به نام “سرای مهربانی” ضبط شده، در روزهای پایانی فروردین ۹۷ در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته شد و بحثی پیرامون برخورد با توانخواهان در مراکز مخصوص را دامن زد.
حسین نحوی‌نژاد، معاون سازمان بهزیستی ایران می‌گوید، این ماجرا در خرداد سال ۹۶ روی داده و با عاملان تنبیه بدنی کودکان نیز برخورد شده است. او رسانه‌ای شدن این گونه حوادث را نیز باعث تشویش اذهان عمومی دانست.
خبرگزاری ایرنا به نقل از نحوی‌نژاد نوشت، مسئول مرکز توبیخ کتبی شده و دو نفر از مراقبان خاطی نیز اخراج شده‌اند. در فیلم دیده می‌شود که کارکنان خاطی زن هستند و با خط کش و چیزی شبیه ترکه به سر و بالاتنه بچه‌ها می‌کوبند.
فیلم مربوطه را ظاهرا خانواده‌های کودکان اوتیستیک، به امید کمک به وضعیت فرزندان‌شان پخش کرده‌اند اما معاون سازمان بهزیستی عنوان کرده که هدف رسانه‌های بیگانه از پخش این گونه فیلم‌ها، خدشه‌دار کردن خدمات جمهوری اسلامی به معلولان است. حسین نحوی‌نژاد گفته که علت عدم انتشار این اقدامات در زمان وقوع، “جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی و تشویش اذهان عمومی” است.
“سرای مهربانی” در تیر ۱۳۹۵به عنوان اولین مرکز موقت مراقبت از کودکان اوتیستیک زیر ۱۴ سال در ایران افتتاح شد. مدیرکل بهزیستی استان گیلان در زمان افتتاح این مرکز گفته بود که محیطی مناسب با کلاس‌های آموزشی، حسی و بازی درمانی برای کودکان اوتیستیک در نظر گرفته شده است. او اعلام کرد که ظرفیت پذیرش مرکز ۲۰ نفر و تعداد کارکنان ۱۴ نفر است.
یک فعال حقوق توانخواهان به کمپین حقوق بشر ایران گفته است: «اگر صحبت ایشان مبنی بر این که فیلم مربوط به اتفاق سال گذشته است درست باشد آن وقت این سوال مطرح می‌شود که چرا خبر برخورد با متخلفین در همان زمان منتشر نشد تا هم مردم به خدمات ارزشمند سازمان بهزیستی افتخار کنند و با امنیت بیشتر عزیزان خود را به این موسسات بسپارند و هم سایر متخلفان احتمالی متنبه شوند و بدانند که سازمان بهزیستی در برخورد با آنها جدی است؟»
خشونت مکرر
سوءرفتار با کودکان توانخواه در ایران قبلا هم خبرساز بوده است. در پاییز ۹۴ والدین معلولانی که در آسایشگاهی در ولدآباد کرج نگاهداری می‌شدند، از آزار جسمی بچه‌ها و بستن آنها با طناب و زنجیر به تخت و انداختن سگ به جان شان پرده برداشتند. این مرکز پس از تایید ماوقع به حکم دادستان کرج پلمب شد.
در خرداد ۹۶ نیز خانواده‌های کودکان اوتیستیک از شکستگی استخوان ران، خونریزی گلو و آثار ضرب و جرح نزد سه مددجوی یک موسسه توانبخشی در مشهد خبر دادند. شکایت این خانواده‌ها به دادسرای مشهد رفت اما نتیجه رسیدگی به پرونده در جایی منتشر نشد.
اوتیسم چیست؟
اوتیسم اختلال پیچیده و چند وجهی رشد و شکل‌گیری سیستم عصبی‌است. اختلالی که پردازش اطلاعات و ادراک را مختل می‌کند و بر شکل‌گیری تعامل اجتماعی، ارتباط‌‌گیری و مجموعه رفتارهای انسانی اثر می‌گذارد.
علایم “اوتیسم دوران آغازین کودکی” که تا پیش از سه‌سالگی آشکار می‌شوند، در سه عرصه مناسبات اجتماعی با اطرافیان، برقراری ارتباط و تکرار رفتارهای کلیشه‌ای قابل مشاهده‌اند.
طبق تحقیقاتی که در کشورهای اروپایی، کانادا و ایالات متحده آمریکا دسته‌بندی شده‌اند، شیوع اختلال اوتیسم در تمامی طیف‌های آن ۶ تا ۷ مورد در هر ۱۰۰۰ نفر است.
اوتیسم در ایران
آماری رسمی از شمار افراد اوتیستیک در ایران وجود ندارد و برآوردها متناقض و اثبات‌نشده‌اند. برخی منابع از یک مبتلا در میان ۱۵۰ کودک خبر می‌دهند. مدیرعامل انجمن اوتیسم ایران این رقم را بین ۳۰ تا ۴۰هزار نفر می‌داند و معاون توانبخشی سازمان بهزیستی، رقم ۶هزار نفر را اعلام می‌کند.
صالح غفاری، مدیرعامل انجمن اوتیسم ایران در یک همایش علمی در بهمن ۹۶ گفت تنها حدود ۱۰هزار مبتلا به اوتیسم در کشور شناسایی شده‌اند و انجمن اوتیسم ۵هزار نفر را پذیرش کرده است. در اسفند ۹۵ اما معاون توانبخشی سازمان بهزیستی تعداد کودکان اوتیستیک ایران را شش هزار نفر خوانده و مراجعه به مراکز مربوطه را ۷۰۰ مورد اعلام کرده بود.
مدیرعامل انجمن اوتیسم ایران گفته است که افراد اوتیستیک باید حداقل هفته‌ای ۲۴ ساعت خدمات درمانی مانند کاردرمانی، گفتاردرمانی و رفتاردرمانی داشته باشند که این خدمات ماهانه حداقل ۲/۵میلیون تومان هزینه دارد.این در حالی است که علیرضا سلیمی، نماینده محلات و دلیجان در مجلس، به تازگی برخی مراکز نگهداری معلولان کشور را مانند “زندان و کمپ اسرا” توصیف کرده و از تعویق شش ماهه در پرداخت یارانه توانخواهان ذهنی خبر داده است.
***